Eens er kinderen op het toneel verschijnen, vieren de genderclichés hoogtij

In deze gastblog reflecteert politicoloog Olivier Pintelon over hoe hij de genderklik pas echt maakte toen hij vader werd. Aan de hand van enkele anekdotes toont hij ons zijn ergernis bij bepaalde genderstereotypen. Hij heeft het over de 'moederschapsboete', en welke oplossingen er volgens hem zijn om dit maatschappelijk drama te deconstrueren.

Toen ik in 2008 afstudeerde, was ik zowat genderblind. Ik kon maar moeilijk vatten waarom vrouwen minder kansen zouden krijgen dan mannen. Als student ervaarde ik dat niet zo. Laat staan dat ik het achterliggend radarwerk volledig zou doorgronden. De echte ‘genderklik’ maakte ik pas toen ik eind 2016 voor het eerst vader werd. Als er kinderen op het toneel verschijnen, vieren de genderclichés hoogtij. Als man word je in de eerste plaats kostwinner en beschermer, als vrouw in de eerste plaats moeder. Na vier jaar vaderschap schieten me talloze anekdotes te binnen.

‘Wanneer ga je vier vijfde werken?’ Die vraag stelde onze onthaalouder aan mijn vrouw toen zij een drietal maanden na de geboorte van onze zoon Aeneas het werk hernam. Aan mij heeft ze die vraag nooit gesteld. Het lijkt een fait divers, maar dat is het allerminst. Na een bevalling word je als vrouw in de eerste plaats moeder. Vreemd genoeg geldt die logica niet voor vaders. Ik krijg zelden tot nooit de vraag hoe ik werk en gezin gecombineerd krijg. Ik schreef nochtans een boek over hoe collectief minder werken de dominante genderrolpatronen helpt doorbreken.

Een andere anekdote die door mijn hoofd raast. We spreken af met verre familie die we al lang niet meer zagen. Mijn vrouw en ik vertellen dat we beiden pendelen en dat de lange woon-werkverplaatsingen, in combinatie met kleine kinderen, voor de nodige hoofdpijn zorgen. Weken op voorhand plannen we wie de kinderen naar de onthaalouder en de kleuterklas brengt. Die puzzel leggen, het lukt met vallen en opstaan. Op het einde van het gesprek richt een familielid zich tot mijn vrouw en zegt: ‘dat ga je niet lang volhouden’. Waarom richtte hij zich zo expliciet naar mijn vrouw en niet naar mij?

Wie de genderbril opzet, ziet overal subtiele discriminaties en onrechtvaardigheden opduiken.

De gevolgen van het hokjesdenken zijn niet min. Het maatschappelijk drama valt in één woord samen te vatten: de moederschapsboete. Vrouwen betalen hun kroost cash in termen van verloning en carrière. Voor mannen gaat die logica niet op. Vaders maken als ‘kostwinner’ net meer kans op promotie. De moederschapsboete komt voort uit, enerzijds, de mismatch tussen voltijds werken en zorgtaken en, anderzijds, de dominante rolpatronen die vooral vrouwen aanzetten om parttime te werken. Akkoord, de meeste vrouwen vinden deeltijds werken best prettig, maar het komt met een serieuze prijs. Wie minder werkt, verdwijnt vaak van de promotieradar en het inkomensverlies achtervolgt sommige vrouwen tot het pensioen. Bij onder meer scheidingen plaatst het vrouwen in een precaire positie. De genderrolpatronen zijn dus allerminst onschuldig.

Ik zie twee strategieën om de genderrolpatronen tegen te gaan. Om te beginnen, gendermainstreaming in populaire media en onderwijs. Al te vaak laten bijvoorbeeld populaire films en schoolboeken een stereotiep beeld zien van mannen en vrouwen. Impliciet prenten we zo de genderrolpatronen in het hoofd van onze kinderen. Anderzijds hebben we nood aan een collectief kader dat mannen en vrouwen aanzet om in gelijke mate betaald te werken en te zorgen. Ik denk aan een kortere voltijdse werkweek en langer vaderschapsverlof. Genderrolpatronen zijn deels gebaseerd op wat we zien en zo als ‘normaal’ zijn gaan beschouwen. Willen we de moederschapsboete naar de annalen van de geschiedenis sturen, dan moeten mannen meer tijd krijgen om te zorgen.

Elke verandering begint met een andere manier van kijken.

Gender is allerminst onschuldig, maar is diep verweven met de sociale ongelijkheid in onze samenleving. Ik hoop dan ook dat nog vele anderen de genderklik zullen maken!